اصطبل یا طَویله محلی است که در آن اسب نگهداری می‌شوند. یا علف می‌خورند. معمولاً اصطبل ها دارای قسمت‌های کوچکی هستند که در هر کدام یک اسب نگهداری می‌شود.
در طویله‌ها، طاقچه‌ای که در کنار دیوار درست میکنند و خوراک چهارپایان را در آن می‌ریزند آخور نامیده می‌شود.
واژه‌شناسی :
اصطبل واژه‌ای است در فارسی که از راه عربی رایج در سرزمین شام از واژه لاتین گرفته شده است. ریشه این واژه لاتین نیز به اصل هندواروپایی بازمی‌گردد که به معنی ایستادنگاه است.
واژه‌هایی که در قدیم در فارسی به این منظور به‌کار می‌رفته عبارتند از ستورگاه، ستورخانه، جای‌باش ستور، آخور، آخورگاه، پاگاه، پایگاه، آکنده، شنکله، شولیده و باره‌بند.
ساخت اصطبل اسب :
اصطبل در تمامي شرايط آب و هوايي مختلف ضمن داشتن دماي مناسب بايد عاري از رطوبت باشد و در عين حال براي تامين و حفظ بهداشت، سلامتي و قابليت باروري بايد از تهويه و روشنايي خوبي نيز برخوردار باشد.
در تهيه نقشه و احداث اصطبل اسب موارد زير مورد توجه قرار مي گيرند:
۱- محل احداث اصطبل
۲- محاسبه زير بناي اصطبل
۳- ديوار، سقف و پوشش لازم
۴- بخش هاي مختلف اصطبل و آخور ها
۵- تهويه جايگاه
۶- بستر
شرایط اصطبل :
اصطبل بايد خشک، نفوذ ناپذير و بلندتر از سطح هم جوار باشد. جايگاه اسب بايد پشت به جهت وزش بادهاي محلي، نزديک جاده ارتباطي مناسب، دور از مراکز جمعيت انساني و صنعتي باشد ضمن آنکه در مسير حوادث طبيعي نباشد و نکته قابل توجه آنکه آب آشاميدني مناسب داشته باشد.
بسته به شرايط محيطي، ساختمان و بافت جايگاه و جهت آن فرق مي کند. در محاسبه زيربناي مفيد جايگاه کوچکي و بزرگي اسب، جنس اسب، نحوه بهره کشي از اسب و نحوه استقرار يا مجزا کردن اسبان از هم مورد توجه قرار مي گيرد. در محاسبه سطح جايگاه اسبان موارد زير مورد توجه قرار مي گيرند و ابعاد مورد نظر از اهميت خاصي برخوردارند: طول غرفه (اصطبل)، عرض غرفه، عرض راهرو جايگاه و کانال ادرار و ارتفاع جايگاه.
طول غرفه اسب بايد به نحوي باشد که نه مدفوع اسب به راهرو ريخته شود و نه اينکه دست و پاي حيوان درون کانال ادرار فرو رود. عرض نيز به شکلي مي باشد که تغذيه و مراقبت از حيوان را آسان نمايد و موجب راحتي آن در پس و پيش گردنش باشد و حيوان بتواند به راحتي پاهاي خود را دراز کند.
مساحت غرفه براي اسبهاي سواري حدود ۱۰، براي ماديان و سيلمي حدود ۱۲، براي ماديان آبستن ۲۰ و براي ماديان و کره ۲۱/۵ مترمربع مناسب است. بين غرفه ها ديوارهاي ضخيم و به ارتفاع ۱۴۵ سانتي متر به اضافه ۱ متر شبکه سيمي روي آن جهت ديدن اسبها توسط يکديگر ساخته مي شود.
در به عرض ۱۱۰ و ارتفاع ۲۴۰ سانتي متر به صورت لولايي مناسب است. راهروي سرويس دهي بايد حدود ۲/۵ تا ۳ متر باشد و در انتهاي آن در دو لنگه با ارتفاع ۳ متر نصب مي گردد. آخور در ديوار سمت راهرو و آبشخور در گوشه مقابل آن در ديوار روبروي در ساخته مي شود. ارتفاع آخور بسيار مهم است. ارتفاع لبه جلويي آن حدود ۰/۶۵ قد اسب، ارتفاع کف نصف قد مناسب است هرچند که امروزه آخورهاي کوتاه و نزديک زمين با ارتفاع کم توصيه مي شود.
از مهمترين موارد قابل توجه در ساخت جايگاه که متأسفانه در ايران توجه چنداني به آن نمي شود،ارتفاع سقف است که بايد به اندازه اي بلند باشد که تهويه به خوبي انجام شده و دماي جايگاه حتي در گرمترين شرايط حدود ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتي گراد باشد و براي اين منظور مي توان جايگاه را به ارتفاع حدود ۴ متر ساخت. پنجره هاي جايگاه بايد به نحوي باشد که در هنگام باز بودن، جريان هوا، کوران، ايجاد نکند. بهترين نوع پنجره براي تامين اين منظور پنجره هاي کلنگي مي باشد. پنجره ها بايد نزديک سقف باشند تا نور خورشيد مستقيما” به چشمهاي اسب نتابد. زين خانه، درمانگاه، انبار مواد غذايي، خانه هاي کارگري، دفتر اداري، رستوران و … با توجه به اندازه مجموعه در محل مناسب ساخته مي شود.
– آخورها و کف آن قابل شستشو باشد و هر چند روز یکبار بخصوص آخورها ، تمیز شوند . بستر نرم و پوشیده از کلش یا خاک اره باشد تا براحتی قابل حمل و نقل بوده و هرچند روز یکبار تعویض شوند .
– درب و یا دربها به اندازه کافی فضا برای ورود و خروج اسب داشته باشند .
– حصارهای بین اتاقکها طوری تعبیه شوند که اسبها براحتی یکدیگر را دیده و از مصاحبت با یکدیگر لذت ببرند .
مزرعه ، پادوک یا مرتع: اسبها باید مدتی آزادانه در مرتع ، مزرعه ، پادوکها رها باشند . گذشته از علف که غذای طبیعی اسب است ، وقت گذرانی در محوطه باز به او آرامش می دهد . بعضی از اسبها به طور دائم آزاد هستند و برخی به تناوب ، هفته ای یا ماهی را آزادانه سر می کنند . اسبهای درون اصطبلی که تمام مدت هم زیر فشار کار هستند معمولا تعطیلات خود را در محوطه آزاد می گذرانند . مهم نیست اسب چه مدت آزاد باشد ، مهم این است که اطمینان داشته باشیم حصار محوطه ای که در آن رها شده ایمن است.
اصطبل استاندارد
حصار ( مانژ ) :
دو نکته اساسی دررابطه با حصار وجود دارد ، اول اینکه به اسب آسیب نرساند ، دوم امکان فرار نداشته باشد . حصاری که به درستی تعبیه نشده است ، اسب را به مخاطره انداخته ، به او آسیب هم می زند . هر حصار نا امنی ممکن است باعث شود تا اسب با پریدن از روی آن ، شکستن آن یا فشار و پائین کشیدن آن ، فرار کند .
انواع مانژ :
حصارهائی که پایه های عمودی و اتصال های افقی چوبی دارند
این نوع حصارها گرانترین و بهترین نوع حصار محسوب می شوند . در این نوع حصارها دو یا سه نرده روی دو پایه نصب می شوند . این نوع حصارها پس از نصب باید به درستی نگهداری شده و هر پایه یا نرده شکسته بلافاسله ترمیم و یا جایگزین شود . چوب های این نوع حصار باید ایزوله شوند تا در مقابل هوا و جویدن اسب مقاومت کنند.
پایه های چوبی و سیم
هزینه این نوع حصارها کمتر است. ممکن است ردیف بالا را نرده چوبی استفاده کرد و یا سه یا چهار ردیف
سیم از روی هر پایه عبور داد . سیم ها باید به خوبی کشیده شده و روی هر یک از پایه ها محکم شوند . ارتفاع سیم ردیف زیرین از زمین در حدود ۴۵ سانتیمتر است تا اسب نتواند دست و پای خود را از زیر رد کرده و گیر بیفتد. اگر ارتفاع سیم زیرین بیش از حد باشد ، ممکن است اسب سر خود را هم از زیر آن رد کند .
اصطبل استاندارد
حصار های الکتریکی
این نوع حصارها بیشتر برای تفکیک استفاده می شود و زمانی کاربرد دارد که اسب از وجود آن آگاه بوده و به عملکرد آن پی ببرد .
در این نوع حصارها احتمال خطر برای انسان و بخصوص اطفال وجود دارد . بهترین روش نمایان کردن چشم انداز آنست که در فواصلی علامتی از پارچه یا پلاستیک به آن وصل می کنند .
درختچه
این نوع حصار باید به اندازه کافی انبوه باشد تا امکان فرار را از اسب بگیرد و در عین حال باید در تعبیه درختچه هائی استفاده کرد که سمی نبوده و تیغ و خار آنها اسب را به خطر نیاندازد . از این نوع حصارها بعنوان سرپناه هم می توان استفاده کرد .
دیوار
عرض و ارتفاع این دیوارها باید طوری باشد که هم جلوی پریدن اسب از روی آنها را گرفته و هم در اثر لگد زدن نریزد .
حصارهای نامناسب عبارتند از :
حصارهای توری
این نوع حصارها اسب را ترغیب می کنند که دست یا پای خود را داخل آن فرو کرده و گیر بیفتد.
ویا حصارهائی که پایه های نرده مانند نوک تیز دارند و نرده های آن هم سیمی است ، سرهای نوک تیز پایه های این نوع حصارها اسب را زخمی میکنند.
سیم خاردار
از این نوع حصارها در اغلب مراتع استفاده می شود . اگر اسب خود را برای خاراندن به خارهای این سیم بمالد زخمی می شود . اگر از این نوع حصار استفاده کردید باید از استحکام سیم ها بطور دائم اطمینان داشته باشید. سیم ها باید محکم و کاملا کشیده شده باشند . اگر سیم از جای خود رها و آزاد شود ، به دو ردست و پای اسب پیچیده و آن را به شدت زخمی می کند. اطراف خارجی حصار هم باید بطور دائم مراقبت شود تا علوفه در دسترس اسب به هنگام کشیدن سرش به بیرون برای چریدن آنها سمی نبوده و آسیب رسان هم نیستند. هر نوع نارسائی در حصار باید به فوریت برطرف شود .
دروازه
دروازه باید به اندازه کافی عریض باشد تا اسب ها و خودروها یه راحتی از آن عبور کنند و همواره در شرایط مناسب باشد تا در استفاده از آن به زحمت نیفتیم . دروازه باید طوری تعبیه شود که انسانها به عبور از روی آن تشویق نشوند . اینگونه دروازها گاهی از لولا و یا از جا در رفته غیر قابل استفاده می شوند . چفت ها باید بالا و پائین تعبیه شود تا در لنگر نیاندازد.
موقعیت قرار گرفتن درب ورودی برای دسترسی بسیار اهمیت دارد . درب ورودی که رو به جاده ای پر رفت و آمد تعبیه شده چندان قابل توجه نیست . برای عبور و مرور اسبها ایجاد خطر کرده و ی اسب را هم ساده تر می کند .
دسترسی به درب ورودی باید راحت ، ساده و دارای امنیت کافی باشد .
پروژه دانش
